Emily Dickinson – Pagina 84

It knew no lapse, nor Diminuation

It knew no lapse, nor Diminuation –
But large – serene –
Burned on – until through Dissolution –
It failed from Men –

I could not deem these Planetary forces
Annulled –
But suffered an Exchange of Territory –
Or World –

F568/J560/1863

Het wist niet van ophouden, of Verzwakken –
Maar groots – sereen –
Bleef het branden – totdat door de Dood –
Het de Mensen ontviel –

Ik kon niet geloven dat deze Natuurkracht
Vernietigd was –
Maar een Uitruil onderging van Gebied –
Of van Wereld –

“It” verwijst waarschijnlijk naar de natuurkracht en slaat dan op het leven. Verzen uit de tweede strofe staan ook in een brief die Emily Dickinson aan Thomas Higginson stuurt. Deze is net benoemd tot kolonel van een regiment zwarte soldaten die in South Carolina tegen de Zuidelijke Staten gaan vechten. Ze had hem graag ontmoet voor hij dood zou gaan. Mogelijk kan het “it” ook op hem slaan.
Varianten:
– voor “Burned on” (regel 3): “Glowed” (Bleef ze gloeien);
– voor “suffered an Exchange” (regel 7): “Absent through Exchange” (Afwezig was door een Uitwisseling).

A precious – mouldering pleasure – ’tis

A precious – mouldering pleasure – ’tis –
To meet an Antique Book –
In just the Dress his Century wore –
A privilege – I think –

His venerable Hand to take –
And warming in our own –
A passage back – or two – to make –
To Times when he – was young –

His quaint opinions – to inspect –
His thought to ascertain
On Themes
concern our mutual mind –
The Literature of Man –

What interested Scholars – most –
What Competitions ran –
When Plato – was a Certainty –
And Sophocles – a Man –

When Sappho – was a living Girl –
And Beatrice wore
The Gown that Dante – deified –
Facts Centuries before

He traverses – familiar –
As One should come to Town –
And tell you all your Dreams – were true –
He lived – where Dreams were born –

His presence is Enchantment –
You beg him not to go –
Old Volume shake their Vellum Heads
And tantalize – just so –

F569/J371/1863

Een kostbaar – stoffig genoegen – is het –
Om een Oud Boek tegen te komen –
In de Kleding nog die zijn Eeuw droeg –
Een Voorrecht – vind ik –

Om zijn eerbiedwaardige Hand te pakken –
En op te warmen in de onze –
Een reis terug – te maken – of twee –
Naar Tijden dat hij – nog jong was –

Zijn ouderwetse ideeën – te onderzoeken –
Vast te stellen hoe hij denkt
Over Thema’s
die ons beider geest bezighouden –
De Wereldliteratuur –

Wat Geleerden – het meest interesseerden –
Waarover Strijd gevoerd werd –
Toen Plato – een Zekerheid was –
En Sophocles – een Man –

Toen Sappho – een levend Meisje was –
En Beatrice de Japon droeg
Die Dante – vergoddelijkt heeft –
Feiten van Eeuwen geleden

Overspant hij – zo vertrouwd –
Alsof iemand naar je Stad zou komen –
En zeggen dat al je dromen – uitkomen –
Hij woonde – waar Dromen geboren werden –

Zijn aanwezigheid werkt Betoverend –
Je smeekt hem niet te gaan –
Oude Boeken knikken met hun Velijnen Hoofd
En doen je watertanden – zomaar –

“Vellum”: velijn, fijn perkament, glad papier.

I tried to think a lonelier Thing

I tried to think a lonelier Thing
Than any I had seen –
Some Polar Expiation –
———An Omen in the Bone
Of Death’s tremendous nearness –

I probed Retrieveless things
My Duplicate – to borrow –
A Haggard Comfort springs

From the belief that Somewhere –
Within the Clutch of Thought –
There dwells one other Creature
Of Heavenly Love – forgot –

I plucked at our Partition
As One should pry the Walls –
Between Himself – and Horror’s Twin –
Within Opposing Cells –

I almost strove to clasp his Hand,
Such Luxury – it grew –
That as Myself – could pity Him –
Perhaps he – pitied me –

F570/J532/1863

Ik probeerde Iets voor te stellen
Nog eenzamer dan ik ooit had gezien –
Een nogal IJskoude Verzoening –
———een Voorteken tot op het Bot
Dat de Dood verschrikkelijk nabij is –

Ik graaf in dingen die ik totaal kwijt ben
Om mijn Spiegelbeeld – te gebruiken –
Het geeft een Schrale Troost

Te geloven dat Ergens –
Binnen het Bereik van het Denken –
Er nog een ander Wezen woont
Van Hemelse Liefde – verstoken –

Ik rukte aan onze Scheidingswand
Zoals Je de Muren moet afbreken –
Tussen Jezelf – en de Horrortweeling –
In de Cel aan de andere kant –

Ik wou bijna zijn Hand grijpen,
Wat een Weelde – ontstond er –
Dat als Ik – met Hem te doen had –
Hij misschien – medelijden had met mij –

“A lonelier Thing”: iets of iemand die meer alleen is (dan haarzelf?).
“Expiation”: boetedoening of verzoening. Wanneer de teruggetrokken Emily Dickinson in zichzelf op zoek gaat, is het een boetedoening of (positiever) een verzoening.
“Duplicate”: dubbelganger, spiegelbeeld. Schetst Emily Dickinson hier wat veel later in de psychoanalyse ‘schaduw’ wordt genoemd?
“Borrow”: lenen, ontlenen, maar ook aannemen, gebruiken (de titel van een boek lenen).
Variant voor regel 19: “He – too – could pity me –“ (Hij – ook – medelijden kon hebben met mij).

Two butterflies went out at Noon

Two butterflies went out at Noon –
And waltzed upon a Farm –
Then stepped straight through the Firmament
And rested, on a Beam –

And then – together bore away
Opon a shining Sea –
Though never yet, in any Port –
Their coming, mentioned – be –

If spoken by the distant Bird –
If met in Ether Sea
By Frigate, or by Merchantman –
No notice – was – to me –

F571/J533/1863

Rond de Middag gingen twee vlinders uit –
Voor een wals op een Boerderij –
Stapten toen dwars door het Firmament
En namen rust, op een Zonnestraal –

En toen – trokken ze samen weg
Op een glinsterende Zee –
Hoewel nog nooit, in enig Haven –
Hun komst, gemeld – is –

Of ze met een verre Vogel spraken –
Of in de Atmosferische Zee
Een Fregat, of Koopvaarder tegenkwamen –
Daarvan kwam – geen bericht – naar mij –

Emily Dickinson heeft het gedicht in 1878 herschreven. Bij de nieuwe versie heeft ze meer dan veertig varianten aangegeven!

Two Butterflies went out at Noon
And waltzed upon a Farm
And then espied Circumference
And caught a ride with him –
Then lost themselves and found themselves
In eddies of the sun
Till Rapture missed Peninsula –
And Both were wrecked in Noon –
To all surviving Butterflies
Be this Fatuity
Example – and monition
To entomology –

Rond de Middag gingen twee vlinders uit
Voor een wals op een Boerderij
Bespeurden toen de Hemelruimte
Maakten er een ritje mee –
Verloren zich en vonden zichzelf
In de wervelingen van de zon
Tot de Extase Vaste grond verloor –
En Beiden omkwamen in de Middag –
Laat voor alle nog levende Vlinders
Deze Stommiteit
Voorbeeld – en waarschuwing zijn
Voor entomologen –

“Circumference”: hemelruimte. Het betekent letterlijk: omtrek van een cirkel, cirkelgang. Het is een centraal thema van Emily Dickinson en typeert haar opvattingen. Op velerlei wijze wordt het geïnterpreteerd en het is zeker niet eenduidig. Het verwijst naar de cyclische dynamiek van de natuur (de seizoenen, de tijden van de dag, de levensfasen). Maar het is geen gesloten systeem, want het nodigt uit en is verbonden met wat erbuiten ligt (oneindigheid, hemel, god). Een cyclus, of omtrek die alsmaar groter wordt en uitdijt. Zo is het licht van de zon verbonden met het eeuwig licht, de aarde met de hemel, leven met dood, wat bekend is met het onbekende. “Circumference” veronderstelt openheid en doorbreekt elk binaire denken. Omdat Emily Dickinson een wiskundig begrip gebruikt, vind ik “ruimte” een plausibele vertaling. Met ruimte bedoel ik alles wat ons in contact brengt met het geheim van het leven. Het kan een diepe blijdschap en zelfs extase teweegbrengen, waar mens en god elkaar raken.
“Eddies”: draaikolken, wervelingen. Een vergelijkbaar beeld vind je meer bij mystici (Hildegard van Bingen, Hadewijch).
“Peninsula”: schiereiland. Voor Emily Dickinson heeft het woord vaker de betekenis van vaste grond, veilige haven.
“Entomology”: entomolgie, studie van insecten.

Een selectie uit de vele varianten:
– voor regel 3: “Then overtook – Circumference” (Toen overviel hen ¬– de Hemelruimte);
– voor regel 4: “And took a Bout with him” (En maakten er een wedstrijdje van);
– voor regel 5: “Then chased themselves and caught themselves” (Gingen achter elkaar aan en vingen elkaar);
– voor regel 6: “In fathoms in the sun” (Diep in de zon), “In Rapids of the sun” (In de Kolken van de zon), “In gambols with the sun” (In salto’s met de zon), “In frenzies with the sun” (In een razernij met de zon) en “In antics in the sun” (Uitzinnig in de zon);
– voor regel 7: “Till gravitation missed them” (Tot de zwaartekracht hen losliet). En met nog meer varianten voor “missed” in deze zin: ”chased“ (opjaagde), “humbled” (vernederde), “ejected” (verdreef) en “grumbled” (verveelde);
– voor regel 7 ook: “Until a zephyr pushed them” (Tot een zomerbriesje hen verdreef). En met varianten voor “pushed”: “spurned” (afwees) en “scourged” (geselde).
– voor “wrecked” (regel 8): “Drowned”(Verdronken), “quenched” (doofden uit) en “Whelmed” (werden overstelpt);
– voor “Fatuity” (regel 10): “Biography’ (Levensloop).

The Day came slow – till Five o’clock

The Day came slow – till Five o’clock –
Then sprang before the Hills
Like Hindered Rubies – or the Light
A Sudden Musket – spills –

The Purple could not keep the East –
The Sunrise shook abroad
Like Breadths of Topaz – packed a Night –
The Lady just unrolled –

The Happy Winds – their Timbrels took –
The Birds – in docile Rows
Arranged themselves around their Prince
The Wind – is Prince of Those –

The Orchard sparkled like a Jew –
How mighty ’twas – to be
A Guest in this stupendous place –
The Parlor – of the Day –

F572/J304/1863

De Dag kwam rustig op gang – tot Vijf uur –
Toen sprong hij vóór de Heuvels open
Als Robijnen die vrijkomen – of het Licht
Dat een Musket ineens – uitschiet –

Het Oosten kon het Paars niet houden –
De Dageraad schudde het overal op
Als Gele Doeken – die de Nacht had ingepakt –
En de Dame net heeft uitgerold –

De Blije Wind – pakte zijn Tamboerijn –
Vogels – in keurige Rijen
Stelden zich op rond hun Prins
Want de Wind – is de Prins van Hen –

De Boomgaard straalde als een Jood –
Hoe geweldig was het – om een Gast
Te zijn op deze fantastische plek –
De Salonkamer – van de Dag –

“Sprang”: opspringen, ontspringen, openspringen, maar ook aanbreken.
“Hindered”: ingetogen en vervolgens losgelaten (figuurlijke betekenis).
“Breadths”: breedtes, vaak synoniem voor stoffen, textiel.
“Topaz”: geelbruine edelsteen, gele kleur.
“Jew” – Waarschijnlijk bedoelt Emily Dickinson een rijke zakenman zoals Shylock, een figuur uit Merchant of Venice van William Shakespeare.

It was a quiet Way

It was a quiet Way –
He asked if I was His –
I made no answer of the Tongue,
But answer of the Eyes –

And then He bore me high
Before this mortal noise
With swiftness as of Chariots –
And distance – as of Wheels –

The World did drop away
As Counties – from the feet
Of Him that leaneth in Balloon –
Opon an Ether Street –

The Gulf behind – was not –
The Continents – were new –
Eternity – it was – before
Eternity was due –

No Seasons were – to us –
It was not Night – nor Noon –
For Sunrise – stopped opon the Place –
And fastened it – in Dawn –

F573/J1053/1863

Het gebeurde in Stilte –
Hij vroeg of ik de Zijne was –
Ik gaf geen reactie met Woorden,
Maar antwoordde met mijn Ogen –

En toen droeg Hij me de hoogte in
Vóór dit dodelijk geluid
Met een snelheid van een Koets
Over een afstand – alsof hij Wielen had –

De wereld was aan het wegvallen
Gelijk landerijen – onder de voeten
Van Wie in een Luchtballon zit –
Op een Hemelse Weg –

De Diepte achter ons – was er niet –
De Werelden – waren nieuw –
Eeuwigheid – was het – nog voor
Eeuwigheid ons toekwam –

Geen Seizoenen waren er – aan ons –
Er was geen Nacht – geen Middaguur –
Want de Zonsopkomst – stopte ter Plekke –
En zette zich vast – in de Dageraad –

“He” kan in dit gedicht zowel op een geliefde minnaar slaan (de kleine dood) als op de echte, lijfelijke dood. Voor Emily Dickinson is de dood altijd van het mannelijk geslacht. Misschien gaat het in dit gedicht wel om beiden.
Varianten:
– voor “high” (regel 5): “on”;
– voor ‘The” (regel 9): “This” (Deze);
– voor “Counties” (regel 10): “Acres” (Landerijen);
– voor “Him” (regel 11): “one” (iemand die);
– voor “in” (regel 11): “from” (vanuit);
– voor “Noon” (regel 18): “Morn” (Morgen);
– voor “For” (regel 19): “But” (Enkel).

I know lives, I could miss

I know lives, I could miss
Without a Misery –
Others – whose instant’s wanting –
Would be Eternity –

The last – a scanty Number –
‘Twould scarcely fill a Two –
The first – a Gnat’s Horizon
Could easily outgrow –

F574/J372/1863

Ik ken levens, die ik kan missen
Als Kiespijn –
Van Anderen – één moment zonder –
Zou een Eeuwigheid zijn –

De laatste – een schaars Aantal –
Dat amper het getal Twee vult –
De eersten – konden goed uitgroeien
Tot een Horizon vol Muggen –

“Lives”: levens. Het kan op andere mensen slaan, maar ook op haar eigen levensdagen.